Son günlerde devam eden Uber – taksi tartışmasıyla dikkatleri bir kez daha üzerine çeken uygulamayı mercek altına aldık.
Yolcuları, kendi araçlarını kullanan sürücülerle buluşturmayı amaçlayan uygulamanın temelleri Travis Kalanick ve Garrett Camp tarafından 2009’da atıldı ve 2010 Haziran’ında ilk kez hizmete sunuldu. Sürücü profili ilk başta yalnızca lüks araç sahiplerini içeren Uber zamanla büyüyerek milyarlarca dolarlık bir taşıma hizmetine dönüştü.
Şirketin bütün dünya şehirlerinde yarattığı tartışmalara ve protestolara girmeden önce bazı istatistiklere değinmekte fayda var:
- Ülkemize yaklaşık 4 yıl önce gelen Uber 84 ülkede ve 760’tan fazla şehirde hizmet veriyor
- 2 milyar taşıma yapılan 2016’daki net geliri 6.5 milyar dolar, şirketin tahmini değeriyse 69 milyar dolar
- Amerika’daki sürücülerin %14’ü kadın ve ortalama aylık gelir 364 dolar
- Dünya çapında aylık yolcu sayısı 40 milyondan fazla
Müşterilerin taksi yerine Uber’i tercih etmelerinin başlıca nedenleri: ödeyecekleri ücreti önceden görebilmeleri, tek tıkla çağırabilme, aracın nerede olduğunu haritadan görebilme, ücreti başka yolcularla paylaşabilme ve hem sürücüler hem de uygulamayla ilgili geribildirim yapabilme imkânları. Sürücülerin sisteme girmelerindeyse ek gelir elde etme, esnek çalışma saatleri ve kendi işinin patronu olabilme gibi olanaklar etkili oluyor.
Gelelim Uber’in son yıllarda sorunlar yaşadığı, davalar açılıp yasaklandığı şehirlere ve ülkelere. En son Londra belediyesi şirketin yeni lisans başvurusunu “yeterli ve uygun” olmadığı gerekçesiyle reddetti. Ondan önce, Rusya’daki pazara girmekte zorlanan Uber nihayet pes edip rakibi Yandex’le birlikte hareket etme kararı almıştı. Geçen temmuz ayında, UberX’e benzeyen ama lisanssız sürücülerle de çalışılmasını sağlayan UberPop hizmetini, gelen şikayetler üzerine Helsinki’de askıya almak zorunda kaldılar. İtalya 2017’nin başında, kullanılan mobil teknolojinin haksız rekabet doğurduğuna karar verip Uber’in uygulamasını durdurdu; ancak şirket temyize başvurup kararı iptal ettirdi. Ondan önce Tayvan’da taksi şoförlerinin ve de hükümetin girişimiyle başlatılan mücadeleye yenik düşüp, ülkedeki hizmetlerine son verdi. Çin’de rekabet etmekte zorlanınca bütün operasyonlarını 2016 Ağustos’unda ülkenin en büyük taşıma paylaşım şirketi olan Didi’ye devredip çıktı. Macaristan’da güçlü taksi lobisinin baskısı altındaki hükümet, şirketin hizmetlerini yasadışı ilan etti. (Fakat Uber’in, kendi internet sitelerinde Budapeşte’yi hâlâ hizmet verdikleri şehirler listesinde gösterdiğini belirtelim.) Şubat 2016’da Avustralya’nın Kuzey Eyaleti, şirketin yasa kapsamına alınması için gerekli şartları taşımadığına karar verdi. 2015 Ekim’inde Bulgaristan Temyiz Mahkemesi, ülkede 40.000 sürücüye kadar ulaşan uygulamayı kapattı. Hükümet ise sonradan taksi hizmetlerini sadece kayıtlı taşıyıcıların sağlayabileceğini ilan etti. 2015 yılında Fransa, taksicilerin kimi zaman şiddete kadar dayanan protestolarının ardından UberPop’un yasadışı olduğuna karar verip kapattı. Fakat Uber Paris’te halihazırda lisanslı hizmetlerine devam etmekte. Barcelona’daki yerel hükümet Uber’i 2014’te, düzenlemelerle ilgili sorunlardan ve taksicilerin yaptıkları protestolardan dolayı kapattı. Şirket daha sonra İspanya’dan tamamen çekilme kararı alsa da iki yıl önce yeniden geri döndü. Fakat Barcelona’da hâlâ hizmet veremiyorlar.
Ülkemizde ekonomi, premium ve ortak kullanım gibi kategorilerde hizmet veren uygulama bütün dünyada paylaşımlı araçlardan lüks taşımalara, teknelerden helikopterlere, oldukça geniş bir alanı kapsıyor. Fakat belki de en çok dikkat çeken faaliyetleri, son yıllarda yatırım yaptıkları insansız araç araştırmaları. Çalışmalara 2015’in başında, ülkenin ileri gelen robotik uzmanlarından oluşturulan bir ekiple başlayan şirket çok geçmeden ilk araçlarını şehir sokaklarında denemeye aldı bile. Yaşanılan türlü sorunlara ve alınamayan izinlere rağmen, geçen kasım ayında Volvo’yla yaptıkları 24.000 araçlık anlaşma, çalışmaların hız kesmeden devam ettiğini gösteriyor. Sürücüye ödenen ücreti ortadan kaldırıp rekabet gücünü artırmanın peşindeki şirket önümüzdeki yıllarda bu hedefine ulaştığında Ubercilerle taksicileri omuz omuza protesto ederken görürsek şaşırmamalıyız.
